Biorąc pod uwagę wzrost importu z Ukrainy oraz wzrost eksportu z Polski i zacieśnianie współpracy Ukrainy z Unią Europejską niezbędne jest poprawienie wydajności tranzytu kolejowego oraz drogowego na wspólnej granicy. Uruchomiony 1 października 2022 r. „bezwizowy” system celny, wprowadzający jednolity dokument tranzytowy na przewóz towarów, jest krokiem w dobrym kierunku, gdyż ogranicza formalności oraz koszty dla przedsiębiorców.
W sytuacji, gdy dawne korytarze transportowe Ukrainy zostały częściowo zniszczone, Polska ze względu na swoje położenie staje się swoistym hubem transportowym i logistycznym.
Temat szeroko pojmowanej granicy – infrastruktury i przepustowości przejść granicznych, kolejek, działania służb: granicznych, celnych, fitosanitarnych i weterynaryjnych, a także ruchu osobowego oraz towarowego – od lat jest przedmiotem licznych debat i dyskusji. Jednak obecnie, gdy w Ukrainie trwa okrutna wojna, kwestia wspólnej granicy nabiera szczególnego znaczenia.
Analizując sytuację na granicy należy rozpatrywać ją pod kątem kilku obszarów. Granica jest kluczowa do tworzenia lepszych warunków do niesienia pomocy humanitarnej, wymiany handlowej oraz zacieśniania współpracy pomiędzy Ukrainą, a krajami Unii Europejskiej. W tym kontekście kluczowego znaczenia nabiera stan i plany rozwoju infrastruktury granicznej, kondycja terminali przeładunkowych, czy wreszcie wsparcie ze strony nowych technologii.
„Przed przystąpieniem do wdrażania konkretnych rozwiązań, należy dokładnie przeanalizować aktualny stan przepustowości i jakości przejść granicznych – linii kolejowych i sieci drogowej, w tym dróg dojazdowych do przejść granicznych. Nałożenie na to aspektów prawnych funkcjonowania granicy pozwoli wypracować strategiczne i operacyjne kierunki działań” – podkreśla Jacek Piechota, prezes Polsko–Ukraińskiej Izby Gospodarczej, który wraz z władzami Wyższej Szkoły Przedsiębiorczości i Administracji w Lublinie był gospodarzem konferencji poświęconej tym zagadnieniom.
Jak pokazały dane GUS za 8 miesięcy 2022 r. nastąpił wzrost polskiego eksportu do Ukrainy o 29% (do 5.979 mln USD) i importu z Ukrainy o 27% (do 4.182 mln USD). Ukraina jest obecnie 12. parterem Polski w eksporcie i 15. w imporcie. Jeżeli chodzi o import, to największą wartością wyróżniał się olej słonecznikowy (355,3 mln EUR, 9% całości importu z UA do PL, wzrost o ponad 400% rok do roku), ruda żelaza (336,8 mln EUR) i kukurydza (272 mln EUR). Najbardziej dynamiczne wzrosty odnotowały produkty rolno-spożywcze (import kukurydzy wzrósł o 15.000%).
Wzrost wymiany handlowej, w trakcie konfliktu zbrojonego, wymaga poprawy jakości połączeń kolejowych z krajami Unii Europejskiej, zwiększenia przepustowości granicy – w tym wprowadzenia kontroli w jednym miejscu – oraz usprawnienia funkcjonowania terminali przeładunkowych na styku linii o rozstawie torów 1435 mm i 1520 mm, a także zwiększenia znaczenia tzw. suchych portów.
Wspólnych rozwiązań wymaga także efektywność pracy służb granicznych po obu stronach granicy oraz optymalizacja działań w zakresie odpraw celnych, weterynaryjnych i fitosanitarnych m.in poprzez pełne wykorzystanie zakresu terytorialnego kolejowego przejścia granicznego w Przemyślu. Wskazana jest także poprawa koordynacji pracy polskich i ukraińskich zarządców infrastruktury kolejowej oraz służb granicznych (problemy przestojów, przekazywania wagonów).
Przyjęte w ostatnim czasie rozwiązanie „bezwizowego” systemu celnego zwiększa efektywność wymiany handlowej. Rozwiązanie polega na połączeniu Ukrainy z systemem New Computerised Transit System (NCTS), czyli systemem informatycznym obsługującym unijną procedurę tranzytu na terenie UE oraz Wspólną Procedurę Tranzytową (WPT). WPT uprawnia do przewożenia towarów bez konieczności dokonywania odpraw celnych na granicach państw–członków konwencji WPT. Dzięki włączeniu Ukrainy do systemu NCTS ukraińscy przewoźnicy za pomocą jednej deklaracji będą mogli dystrybuować towary między 35 krajami, w tym członkami UE. Nowy system celny przyczyni się więc m.in. do uproszczenia przewozu towarów. Według wyliczeń europejskich przedsiębiorców, system NCTS oszczędza firmom średnio 30 minut na każdym transporcie, a rocznie ok. 132 mln EUR dzięki obniżonym kosztom pracy.
Wobec nowych wyzwań w zakresie handlu, tranzytu oraz transportu należy także rozwiązać problem kolejek na granicy oraz poprawić bezpieczeństwo oraz komfort pracy polskich i ukraińskich przewoźników drogowych.
W kontekście rozwoju infrastruktury na granicy należy także uwzględnić przyszłe procesy odbudowy Ukrainy, co wiązać się będzie m.in. z inwestycjami w infrastrukturę kolejową (różnice w sferze infrastruktury i taboru). Jest to również ogromne wyzwanie dla Polski, które może przełożyć się na zwiększenie jej znaczenia w ruchu pomiędzy naszym krajem, a Ukrainą. Pamiętajmy bowiem, że polsko-ukraińska granica w kontekście nowych uwarunkowań rozwoju handlu i wyzwań wojennych to możliwość uplasowania Polski jako hubu logistycznego dla Ukrainy.
Liberalizacja handlu między Ukrainą a Unią Europejską, rosnąca dynamika oraz struktura handlu pomiędzy UA i UE, w tym z Polską, a także inicjatywy UE na rzecz wsparcia Ukrainy w eksporcie, imporcie i tranzycie ukraińskich towarów to elementy, które wpłyną na rolę Polski we współpracy gospodarczej. Przejścia graniczne powinny stać się dla obu stron – polskiej i ukraińskiej – szansą, a tymczasowe problemy rozwiązane dzięki dialogowi oraz współpracy.
Polsko-Ukraińska Izba Gospodarcza – organizacja samorządu gospodarczego zrzeszająca ok. 300 polskich i ukraińskich podmiotów gospodarczych i reprezentująca je w kontaktach z władzami i organizacjami pozarządowymi obu krajów
